วันศุกร์ที่ 10 กันยายน พ.ศ. 2553

Victorian Style




อะไรคือ Victorian ที่แท้จริง?
มีผู้คนมากมายใช้คำนี้อธิบายรูปแบบหนึ่งของงานสถาปัตยกรรม ทว่าความจริงนั้น Victorian ไม่อาจถูกเรียกเป็นอีก 1 รูปแบบได้ เพราะคำนี้เป็นคำอธิบายช่วงหนึ่งของประวัติศาสตร์ต่างหาก
ช่วงยุค Victorian อยู่ใน ค.ศ. 1840 - 1900 และในช่วงเวลาดังกล่าวนั้น งานอุตสาหกรรมมากมายได้นำการตกแต่งสถาปัตยกรรมเข้ามา ทำให้เกิดการเรียกการออกแบบ - การตกแต่งที่คล้ายกับงานในยุคนั้นว่า Victorian Style


Portrait of Queen Victoria


อย่างไรก็ดี คำว่า Victorian Architecture นั้น อ้างอิงได้ชัดเจนกว่าหากเราจะพูดถึงหนึ่งในรูปแบบงานสถาปัตยกรรม ในสมัยวิคตอเรียน ซึ่งในภายหลัง ได้กำหนดช่วงเวลาดังกล่าวไว้ชัดเจน คือ 20 มิถุนายน ค.ศ. 1837 - 22 มกราคม ค.ศ. 1901 ซึ่งเป็นยุคแห่ง ราชินี วิคตอเรีย
โดยรูปแบบนี้สะท้อนให้เห็นถึงสถาปัตยกรรมแบบอังกฤษผสมกับแบบฝรั่งเศส โดยตั้งชื่อ Style ในภายหลังเพื่อยกย่องกษัตริย์ผู้ครองราชย์ในขณะนั้น


สถาปัตยกรรมแบบ Victorian ในอังกฤษ

ช่วงต้นศตวรรษที่ 19 รูปแบบ Romantic Medieval Gothic ได้เริ่มปรากฎขึ้น และในช่วงกลางของศตวรรษที่ 19 ได้เกิดผลจากเทคโนโลยีการสร้างอาคารใหม่ ๆ ทำให้พัฒนาจนเกิด เหล็ก
นอกเหนือจากรูปแบบจากพระนางราชินี วิคตอเรียแล้ว วัสดุใหม่ ๆ ก็สนับสนุนให้เกิดการสร้างสรรค์เช่นกัน
หนึ่งในบุคคลที่ยอดเยี่ยมที่สุดคือ Joseph Paxton สถาปนิกผู้ออกแบบ The Crystal Palace นอกจากนี้ Paxton ยังได้สร้างบ้านเช่น Mentmore Towers ในแบบที่โด่งดังและทำให้หวนคิดถึง Renaissance Style
ในยุคนี้นับเป็นยุคที่เจริญรุ่งเรืองและเกิดการพัฒนามากที่สุดยุคหนึ่งของสถาปนิกชาวอังกฤษ พวกเขาได้สนับสนุนการก่อสร้างด้วยวิธีการใหม่ๆหลายแบบ


The Crystal Palace


การแพร่กระจายของ Victorian Style

ในศตวรรษที่ 18 มีสถาปนิกอังกฤษอพยพออกจากอาณานิคม แต่เมื่อจักรวรรดิอังกฤษได้ตั้งมั่นและมีถิ่นฐานที่มั่นคงแล้ว ในศตวรรษที่ 19 สถาปนิกหลายคนที่อพยพไปนั้นจึงเริ่มต้นอาชีพของพวกเขา บางคนเลือกสหรัฐอเมริกา บ้างเลือกแคนาดา ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด์ โดยมากแล้วพวกเค้าจะออกแบบงานสถาปัตย์แบบที่เค้าได้เห็นและเรียนรู้จากอังกฤษ และในภายหลัง, ช่วงครึ่งหลักของศตวรรษ มีการพัฒนาการขนส่งและการติดต่อซึ่งทำให้งานสถาปัตย์แบบนี้เริ่มเป็นที่แพร่หลาย แม้กระทั่งในรูปแบบหนังสือคือ The Builder Magazine ซึ่งเป็นส่วนช่วยสถาปนิกชาวโคโลเนียลให้อยู่เคียงคู่ไปกับสมัยนิยม ด้วยเหตุนี้ อิทธิพลจากงานสถาปัตยกรรมจากอังกฤษจึงเผยแพร่ไปทั่วโลก


จะรู้ได้อย่างไรว่าเป็น Victorian Syle ?

1. ดูที่วัสดุและการตกแต่ง หากมันเรียบง่ายแล้วล่ะก็ นั่นไม่ใช่ Victorian แน่ๆ เพราะ Victorian นั้นเต็มไปด้วยรายละเอียดและดูมีราคาอย่างที่สุด
ยกตัวอย่างเช่น โซฟา หรือเก้าอี้ ซึ่งจะต้องมีผ้ามาประดับและเป็นส่วนหนึ่ง มีส่วนโค้งในส่วนโค้ง เต็มไปด้วย Pattern ที่ดูเยอะและซับซ้อน สำหรับบางคน Victorian Design คืองานที่ทำให้รู้สึกอึดอัดหรือหายใจไม่ออก ทว่าสำหรับบางคน คือ สิ่งที่ทำให้เกิดความรู้สึก
สะดวกสบายที่หรูหราสง่างาม

2. ลองสังเกตที่พื้นผิววัสดุ หากมันเรียบลื่นและไม่ถูกตกแต่ง, สามารถมองเห็นวัสดุที่ทำให้เกิดชิ้นงานนั้นได้ นั่นไม่ใช่ Victorian Design
ลองดู Pattern ใน Pattern ทั้งในผ้า, ส่วนประกอบ, พรม, โต๊ะ หรือแม้แต่เก้าอี้ ในงานออกแบบแบบ Victorian นั้น ยิ่งเยอะยิ่งดี
งานตกแต่งนั้นมักจะดูเป็นผู้หญิงและมีรายละเอียดเช่น มีครุย ฝอย ที่ปลายผ้า มีลวดลายที่ดูเป็นแบบแผน ซึ่งลายที่นิยมที่สุดคือลายดอกไม้

3. รู้ว่างาน Victorian Design นั้น สีไม่เป็นเพียงสิ่งเล็กน้อย แต่ต้องเข้มแข็งดั่งเพชรพลอย เพราะสีในงานออกแบบนั้น เป็นหนึ่งในองค์ประกอบที่สำคัญที่ทำให้เกิดผลที่มีประสิทธิภาพ

4. แต่อย่างไรก็ต้องระวังการใช้สี เพราะเป็นสิ่งสำคัญ แม้สีนั้นควรจะเข้มและแสดงออกอย่างที่มันเป็น แต่ภาพรวมที่จะเกิดขึ้นจะต้องดูอบอุ่น ดูเหมือนรังไหมดิบสีเข้ม ในบ้าน Victorian Style หลายหลัง แสดงให้เห็นความเฉียบคมของการใช้สีที่ตัดกันระหว่างความสลัวของห้องนั่งเล่น กับห้องที่สว่างดั่งแสงอาทิตย์ที่ปรากฎในห้องที่แสงลอดผ่านหรือเรือนกระจก อาจกล่าวได้ว่าการแยกรูปแบบแสงที่จะเกิดขึ้นนั้น เป็นเหมือนตราที่แสดงว่านี่คือ Victorian Style
และสีที่นิยมที่สุดคือสีม่วง (eggplant) เขียวขี้ม้า (bottle green) และสีแดง (red)

5. สังเกตที่การสลักไม้หรือโลหะ ว่ามีคุณภาพหรือเปล่า หากเป็น Victorian Design นั้นยิ่งตัดลึกลงไปเท่าไหร่ ก็จะยิ่งเห็นการสะท้อนเล่นกับแสงที่ทำให้เกิดงานที่สลับซับซ้อนยิ่งขึ้น
ไม้มักจะนิยมถูกแกะสลักให้โค้ง ไม่ว่าจะกับกรอบหน้าต่าง โต๊ะ หรือเก้าอี้ หากเป็นผ้ามักนิยมกำมะหยี่

6. ในส่วนของพื้น เรามักจะเห็นพื้นไม้อยู่ด้านล่างสุด หรือกระเบื้องเซรามิคขนาดเล็กก็ตามแต่ อย่างไรก็ดี สิ่งเหล่านี้จะถูกปูพรมทับอยู่ดี โดยลายของพรมมักจะเป็นพรมชั้นดี ลวดลายแบบตะวันออก หรือลายดอกไม้

Victorian Rugs

7. ภาพในแบบ Victorian ที่มักประกอบไปด้วย สัตว์ต่างๆ, นก ดอกไม้ หรือแม้กระทั่งคน จะปรากฎออกมาแบบ Realism แทนที่จะเป็นแบบ Impressionism อย่างที่เรามักเข้าใจกัน

Landseer Queen Victoria and the Prince Consort at Windsor 1841 - 1845
http://www.shafe.co.uk/art/Introduction_to_Modern_Art_13-10-03_-_Academies.asp




การเข้ามาของ Victorian Style ในประเทศไทย

Victorian Style นั้นเริ่มเข้ามาสู่ประเทศไทยเมื่อชนชาติชาวยุโรปเข้ามาเยือน โดยจะเห็นได้จากบ้านเรือนต่าง ๆ ที่เริ่มมีการประดับตกแต่งด้วยรายละเอียดที่งดงามและดูหรูหรา โดยขอยกตัวอย่างอาคารสำคัญที่ได้รับอิทธิพลจาก Victorian Style ในประเทศไทยคือ
พระที่นั่งวิมานเมฆ


ประวัติพระที่นั่งวิมานเมฆ (
Vimanmek Mansion
)

ในปี พ.ศ. 2440 สมัยที่ ร.5 ทรงเสด็จพระราชดำเนินกลับมาจากประพาสทวีปยุโรปครั้งที่ 1 ได้ทรงมีพระราชดำริว่ากษัตริย์ยุโรปมีพระราชวังทั้งในและนอกพระนครอย่างละแห่งประกอบกับพระบรมมหาราชวังในกรุงเทพค่อนข้างแออัด ลมพัดไม่สะดวกจึงทรงโปรดให้สร้างวังแห่งใหม่ขึ้นที่ชานพระนคร ทรงนึกถึงเกาะสีชังขึ้นมา
เนื่องจากในสมัย ร.4 ครองราชย์ ครั้งหนึ่งได้เคยตามเสด็จไปประพาสชายฝั่งตะวันออกเพื่อทอดพระเนตรวิถีชีวิตของผู้คนในแถบนั้นท่านทรงได้ประทับเรือกลไฟพระที่นั่งไปถึง ชลบุรี, ระยองและพักที่เกาะสีชังโดยได้ประทับค้างคืนบนเรือพระที่นั่งด้วยความที่มีทัศนียภาพงดงาม ลมทะเลโกรกเย็นสบายแต่มิได้เคยไปประทับอีกเลยจวบจนสิ้น ร.4 ทำให้ ร.5 รำลึกถึงที่นี่และได้สร้างพระราชวังขึ้น
ขณะนั้นสมเด็จพระพันปีหลวงพระมเหสีได้ประสูติสมเด็จเจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก พระราชโอรส (ต่อมาได้ขึ้นเป็นกรมขุนเพชรบูรณ์อินทราชัย) ดังนั้นพระราชวังที่สร้างขึ้นนี้ ร.5 จึงทรงพระราชทานชื่อว่า “จุฑาธุชราชฐาน” ในการนี้ได้สร้างอาคาร, พระที่นั่ง, ตำหนักประกอบกันหลายหลัง ส่วนพระที่นั่งที่ประทับนั้น ชื่อว่า มันธาตุรัตนโรจน์
ขณะที่กำลังดำเนินการก่อสร้างช่วงนั้น ทางกรุงเทพได้เกิดวิกฤตการณ์ รศ.112 ไทยเกิดข้อพิพาทกับฝรั่งเศสทางชายแดนอีสานมีการรบกันทหารไทยทำให้ทหารฝรั่งเศสบาดเจ็บและล้มตายไปหลายนายฝรั่งเศสจึงส่งเรือปืน 3 ลำมาปิดปากอ่าวไทยยิงกันที่ป้อมพระจุลจอมเหล้าทำให้เรือรบฝรั่งเศสเสียหายทางฝรั่งเศสต้องการให้ไทยชดใช้ค่าเสียหายเป็นจำนวนเงิน 3 ล้านบาท
ซึ่งในสมัย ร.3 นั้นท่านทรงมีเงินเก็บไว้บางส่วนจากการค้าขายกับเรือสำเภาจีน โดยเก็บไว้ในถุงแดงและท่านได้รับสั่งไว้ก่อนสวรรคตว่า เงินจำนวนนี้เอาไว้ไถ่บ้านไถ่เมือง ร.5 ท่านจึงได้ทรงนำเงินจำนวนนี้มาใช้ นอกจากเงินแล้วไทยยังต้องเสียดินแดนฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขง (ลาวทั้งหมด) ให้กับฝรั่งเศสด้วย

ร.5 ทรงโทมนัสมาก ประชวรนานหลายเดือน ท่านทรงเห็นว่าพระที่นั่งจุฑาธุชราชฐานที่เกาะสีชังคงไม่เหมาะจะไปประทับแล้วเพราะอยู่ไกลจากเมืองหลวง หากมีเหตุคับขันจะไม่สะดวกในการกลับมา
ท่านจึงให้ระงับการก่อสร้างซึ่งเริ่มมาตั้งแต่ปี 2436 เสีย
ต่อมาในปี 2440 หลังกลับจากยุโรป จึงทรงใช้ทุนทรัพย์ส่วนพระองค์ซื้อที่นาบริเวณทุ่งสามเสนและโปรดให้สร้างวังขึ้น เรียกว่า วังดุสิตต่อมาเปลี่ยนเป็น วังสวนดุสิต และเป็น พระราชวังสวนดุสิต ในที่สุด
ทรงเห็นว่าพระที่นั่งมันธาตุรัตนโรจน์ ที่ทรงสร้างค้างไว้นั้นยังดีอยู่จึงทรงสั่งให้รื้อมาสร้างที่นี่แทน โดยพระราชทานชื่อใหม่ว่า พระที่นั่งวิมานเมฆโดยมีสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์เป็นแม่กองในการรื้อและออกแบบสร้างพระราชวังสวนดุสิตด้วย


พระที่นั่งนี้เป็นรูปตัว L หลังคาสีแดง สูง 3 ชั้น ด้านตะวันตกเป็นหอ 8 เหลี่ยมสูง 4 ชั้น
ชั้นที่ 4 มีห้องบรรทมของ ร.5
รูปแบบสถาปัตยกรรมอาคารเป็นแบบอังกฤษ Victorian Style แต่ใช้วัสดุของไทย คือไม้สักทอง
ดังนั้น พระที่นั่งนี้จึงเป็นพระที่นั่งไม้สักทองทั้งหลังที่ใหญ่ที่สุดในโลก
พระที่นั่งนี้ มีห้องทั้งหมดประมาณ 70 ห้อง แบ่งเป็น 5 กลุ่มสี ได้แก่ สีฟ้า, ชมพู, พีช, เขียว และเหลืองโดยมีพระมเหสีดูแลและรับผิดชอบแต่ละกลุ่มสีแยกกันไป
ในพระที่นั่งนี้ มีห้องบรรทมรวมถึงของเจ้านายฝ่ายใน-พระโอรส-ธิดา ,ห้องเสวย, ห้องสรง ,ห้องโป่งเพื่อไว้ทรงออกรับแขก


ร.5 ทรงเสด็จมาควบคุมการก่อสร้างทุกวันโดยทรงหัดขี่จักรยานในพระบรมมหาราชวังก่อนจนคล่อง ท่านจึงได้ขี่นำขบวนจากพระบรมมหาราชวัง มาตามถนนราชดำเนินเพื่อมาดูการก่อสร้างทุกวันตลอด 19 เดือน
บางครั้งก็ทรงนำพระราชกิจมาทรงที่นี่ด้วยและบางครั้งก็ค้างคืนที่นี่เช่นกัน

ครั้งหนึ่ง ร. 5 ทรงมีพระราชหัตถเลขาถึงสมเด็จเจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิตพระราชโอรสซึ่งไปศึกษาอยู่ประเทศเยอรมัน ความตอนหนึ่งว่า “ชายบริพัตรฯบัดนี้พ่อมาอยู่ที่วังสวนดุสิต ลมโกรกเย็นสบายดีเหลือเกิน”


หลังจาก ร. 5 ทรงอยู่ที่นี่ได้ประมาณ 5 ปี ท่านทรงโปรดให้สร้างพระที่นั่งอภิเศกดุสิตขึ้นอีกหลังเพื่อเป็นสถานที่ในการพระราชทานเลี้ยง หรือจัดงานต่างๆพระที่นั่งนี้มีการใช้ไม้ฉลุลายขนมปังขิงประดับไว้ตามชายคาอาคารโดยรอบด้วย
ด้านหนัาประตูทางเข้าพระที่นั่งอภิเศกดุสิตมีอาร์มแผ่นดินที่คิดขึ้นในสมัย ร.5 ประดับอยู่
ในตรานี้ ด้านบนมีรูปช้าง3 เศียรคือช้างไอยราพต หมายถึงประเทศสยาม , เหนืออาร์มมีตราจักรี มีมหามงกุฎครอบอยู่, ด้านล่างซ้ายมีรูปช้างเชือกเดียว หมายถึงประเทศลาว, ล่างขวามีรูปกฤชสีแดงหมายถึงเมืองขึ้นของไทยสมัยนั้นอันได้แก่ มลายู, ไทรบุรี, กลันตัน, มะริด, ตรังกานู ,2 ข้างมีคชสีห์ (สมุหกลาโหม) และราชสีห์ (สมุหนายก) ประกอบอยู่เป็นตราประจำประเทศไทย
พอถึงสมัย ร.6 เปลี่ยนไปใช้ตรา ครุฑพาห์ เป็นตราประจำประเทศแทน


ภายในพระที่นั่งอภิเศกดุสิตเป็นโถงใหญ่มีพระที่นั่งที่ประทับของ ร.5 โถงนี้จุคนได้ประมาณ 100 คน
มีการประดับกระจกสีหรือ stain glass ด้านบนด้วย ภายในตกแต่งแบบตะวันตกใช้ในการออกว่าราชการและพระราชทานเลี้ยง
ต่อมาได้ทรงโปรดให้สร้างพระที่นั่งอัมพรสถานโดยให้ช่างชาวอิตาลีเป็นผู้ออกแบบและควบคุมการก่อสร้าง อาคารเป็นแบบ 3 ชั้นก่ออิฐถือปูน สร้างแล้วเสร็จในปลายสมัย ร.5 ท่านจึงได้ย้ายไปประทับและสวรรคตที่นั่นเมื่อวันที่ 23 ตุลาคม 2453 วันรุ่งขึ้นจึงได้อัญเชิญพระบรมศพไปประดิษฐาน ณพระที่นั่งดุสิตมหาประสาท



ในช่วงปลายรัชกาลเช่นกัน
ท่านยังโปรดให้สร้างพระที่นั่งอนันตสมาคมให้เป็นคู่กับพระที่นั่งอัมพรสถาน (พระที่นั่งวิมานเมฆ คู่กับพระที่นั่งอภิเศกดุสิต)
เดิมจะสร้างให้เป็นแบบทรงไทยทั้งคู่ แต่สถาปนิกไทยได้ทยอยตายกันไปหมดแล้วเหลือเพียงพระยาราชสงคราม (กร หงสกุล) ซึ่งคุมการก่อสร้างคนเดียวไม่ไหวเนื่องจากอายุมากแล้ว
เลยทรงโปรดให้สถาปนิกชาวอิตาเลียนคุมการสร้างแทน ผังอาคารเป็นรูปไม้กางเขนมีโดมขนาดใหญ่ตรงกลาง และโดมขนาดเล็กรารอบ ใช้หินอ่อนสีขาวจากเมืองคาราลา อิตาลีหลังคาหุ้มด้วยทองแดงแต่เราจะเห็นเป็นสีเขียวเนื่องจากออกไซด์ของทองแดงทำให้สีหลังคาเปลี่ยนไป

พระตำหนักเรือนต้นนี้ได้เคยเป็นที่ใช้รับรองเพื่อนต้นด้วย เนื่องจาก ร. 5 ทรงชอบเสด็จประพาสต้นบ่อยๆ โดยลงเรือเล็กๆ เข้าไปตามที่ต่างๆ บริเวณหัวเมืองเพื่อดูวิถีและการดำเนินชีวิตของชาวบ้าน
วันหนึ่งได้เสด็จหัวเมืองแถบจังหวัดอ่างทองไปพร้อมข้าราชบริพารรวม 3 คนเข้าไปในคลองที่ซอยออกมาจากคลองใหญ่แล้วได้จอดเรือกระแซงที่หน้าบ้านของนายช้างในตอนเช้า
นายช้างมาเห็นเข้าก็ชวนขึ้นมาทานข้าว ภายหลังได้รู้ว่าท่านคือใครท่านก็ได้พระราชทานไม้ตะพดหัวหุ้มเงิน มีตรา จปร.บนหัวไม้เท้าให้เป็นสัญลักษณ์ว่าคนๆ นี้ เป็นเพื่อนต้นของท่าน แต่หากเป็นผู้หญิงท่านจะพระราชทานหีบหมากให้แทน
และท่านทรงสั่งกำชับบรรดาทหารยามและทหารมหาดเล็กไว้ว่าหากวันใดมีชาวบ้านถือไม้เท้าหรือหีบหมากลักษณะนี้มาขอเข้าเฝ้าให้เข้ามาได้ทันทีและตลอดเวลา เพราะท่านถือว่า
เพื่อนจะมาหาเพื่อนเมื่อใดก็ได้

ต่อมาพระที่นั่งวิมานเมฆได้ถูกปิดตายช่วงหลังเปลี่ยนแปลงการปกครองตั้งแต่ พ.ศ. 2475 – 2525 เป็นเวลา 50 ปีเต็ม

สมด็จพระนางจ้าสิริกิต์พระบรมราชินินาถ ทรงขอพระราชทานการซ่อมแซมพระที่นั่งนี้จาก ร.9 และเปิดเป็นพิพิธภัณฑ์ของ ร. 5 ให้ประชาชนและนักท่องเที่ยวทั่วไปเข้าชมได้ตั้งแต่ปี พ.ศ.2525 เป็นต้นมา
จากห้องทั้งหมดประมาณ 72 ห้องได้เปิดให้เข้าชมประมาณ 30 กว่าห้อง เช่น ห้องโป่ง, ห้องพระบรรทม, ห้องสังเวยพระป้าย, ของสังเค็ต (ของชำร่วยแจกงานศพในสมัยนั้น) ,หีบพระร่มทองคำ (หีบใส่ยารักษาโรค) ฯ

ในห้องโป่งมีพระราชอาสน์สีแดงอยู่องค์หนึ่งซึ่งข้าราชบริพารและเชื้อพระวงศ์ในสมัยนั้นได้ร่วมกันสร้างถวายในวโรกาสที่ทรงครองราชย์ครบ 40 พรรษา
โดยตามขอบพระราชอาสน์มีการสลักสัญลักษณ์ของเครื่องราชกกุธภัณฑ์ (Royal Regalia) ประดับตามขอบพระราชอาสน์ อันได้แก่ พระมหาพิชัยมงกุฏ , พระแสงขรรค์ชัยศรี , ธารพระกร , พัดวาลวิชนี (พระแส้ขนจามรี และพัดโบกใบตาล) และฉลองพระบาทเชิงงอน



อ้างอิง
4. ประวัติพระที่นั่งวิมานเมฆ
หนังสือ เบื้องหลังการเยือนกรุงสยาม ของมกุฎราชกุมารรัสเซีย มิติการเมืองใหม่สมัยร.5
5.
7.
http://www.ช่างภาพ.com/พระที่นั่งวิมานเมฆ-vimanmek/

ที่ 1 ความคิดเห็น:
สมัครสมาชิก: บทความ (Atom)